منشور حقوق بیمار در سال ۱۳۸۱ برای اولین بار در ایران و در ۱۰ ماده تدوین و از سوی معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمانی و آموزش پزشکی ابلاغ گردید. پس از بررسی و بازبینی، متن نهایی منشور حقوق بیمار در آبان ماه ۱۳۸۸ از سوی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مراکز تابعه ابلاغ گرید. منشور جامع حقوق بیمار در ۵ محور کلی و ۳۷ بند به همراه بینش و ارزش و یک تبصره پایانی تنظیم گردیده است. این منشور با توجه به ارزش های والای انسانی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی و بر پایه برابری کرامت ذاتی تمامی گیرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ، ارتقا و تحکیم رابطه انسانی میان ارائه کنندگان وگیرندگان خدمات سلامت تنظیم شده است
.
محور اول : دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است
۱ – شایسته شأن و منزلت انسان و با احترام به ارزشها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد.
۲ – بر پایه صداقت، انصاف، ادب و همراهی با مهربانی باشد.
۳- فارغ از هرگونه تبعیض ازجمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد.
۴ – بر اساس دانش روز باشد.
۵ – مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد.
۶ – توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و الویت های درمانی بیماران باشد.
۷ – مبتنی بر هماهنگی ارکان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد.
۸ – به همراه تأمین کلیه امکانات رفاهی پایه و ضروری و بهدوراز تحمیل درد و رنج و محدودیتهای غیرضروری باشد.
۹ – توجه ویژهای به حقوق گروههای آسیبپذیر جامعه ازجمله کودکان، زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشند.
۱۰ – در سریعترین زمان ممکن و با احترام بهوقت بیمار باشد.
۱۱- با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد.
۱۲ – در مراقبتهای اورژانس، بدون توجه به تا مین هزینه و در موارد الکتیو (غیر فوری) بر اساس ضوابط تعریفشده باشد.
۱۳ – در مراقبتهای اورژانس، درصورتیکه ارائه خدمات مناسب ممکن نباشد لازم است پس از ارائه خدمات ضروری و توضیحات لازم، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد.
۱۴- در مراحل پایانی حیات بیمار که وضعیت بیمار غیرقابلبرگشت و مرگ بیمار قریبالوقوع هست خدمات باهدف حفظ آسایش وی ارائه گردد. منظور از آسایش، کاهش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهای روانی، اجتماعی، معنوی عاطفی وی و خانوادهاش در زمان احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی که میخواهد همراه گردد.
محور دوم : اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار بیمار قرار گیرد.
۱ – مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش.
۲- ضوابط و هزینههای قابل پیشبینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیر درمانی و ضوابط بیمه و معرفی دستگاههای حمایتی در زمان پذیرش.
۳- نام مسئولین و رتبه حرفهای اعضا گروه پزشکی مسئول ارائه مراقبت و دیگر ردههای شغلی
۴- روشهای تشخیصی درمانی و نقاط قوت و ضعف هر روش و عوارض احتمالی آ تشخیص بیماری، پیشآگهی و عوارض آن و نیز کلیه اطلاعات تأثیرگذار و روند تصمیمگیری بیمار.
۵ - نحوه دسترسی به پزشک معالج و اعضاء اصلی گروه پزشکی در طول زمان.
۶- بیمار میتواند به اطلاعات ثبتشده در پرونده خود دسترسی و تصویر آن را دریافت و تصحیح اشتباهات را درخواست نماید.
محور سوم : حق انتخاب و تصمیمگیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود.
۱ – انتخاب پزشک معالج در چارچوب ضوابط و انتخاب و نظرخواهی از پزشک دوم بهعنوان مشاور
۲– ثبت اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی که بیمار واجد ظرفیت تصمیمگیری هست قبول یا رد درمانهای پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر در موارد خودکشی یا مواردی که امتناع از درمان، شخص دیگری را در معرض خطر قرار میدهد.
۳-انتخاب و تصمیمگیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه مبتنی بر دریافت اطلاعات کافی و جامع باشد.
۴- پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و کافی به بیمار جهت تصمیم گیری و انتخاب داده میشود.
محور چهارم : ارائه خدمات سلامت باید مبتنی بر احترام به حریم خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداری باشد.
۱ – رعایت اصل رازداری راجع به اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی که قانون آن را استثنا کرده باشد.
۲ – در کلیه مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین
منظور کلیه اقدامات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم گردد.
۳ – فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی که به حکم قانون مجاز تلقی میشوند، میتوانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند.
محور پنجم: دسترسی بهنظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار است.
۱- هر بیمار حق دارد در صورت ادعای نقض حقوق خود که موضوع این منشور است بدون اختلال در کیفیت دریافت خدمات سلامت به تعاملات ذیصلاح شکایت نماید.
۲ – بیماران حقدارند از نحوه رسیدگی به شکایات خودآگاه شوند.
۳ – خسارت ناشی از خطای ارائهکنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات در کوتاهترین زمان ممکن جبران شود.
*در اجرای مفاد این منشور درصورتیکه بیمار به هر دلیل فاقد ظرفیت تصمیمگیری باشد، اعمال کلیه حقوق بیمار – مذکور در این منشور به عهده تصمیمگیرنده قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنانچه تصمیمگیرنده جایگزین برخلاف نظر پزشک، مانع درمان بیمار شود پزشک میتواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدیدنظر در تصمیمگیری را بنماید.
چنانچه بیماری فاقد ظرفیت کافی برای تصمیمگیری است، اما میتواند در بخشی از روند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، بایدتصمیم او محترم شمرده شود.
۴ – بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی ازجمله معاینات، فرد متعهد خود را همراه داشته باشد. همراهی یکی از والدین کودک در تمام مراحل درمان حق کودک هست مگر اینکه این امربر خلاف ضرورتهای پزشکی باشد.